Niskie poczucie własnej wartości

Wszyscy formułują przekonania na temat spraw, zjawisk, osób, również na temat siebie, swoich wad, zalet, zdolności, możliwości i ograniczeń. Kierujemy się tymi osądami w codziennym życiu zarówno wtedy, gdy planujemy, określamy bliższe lub odleglejsze cele życiowe jak wtedy, gdy znajdujemy się w konkretnej sytuacji życiowej wymagającej podjęcie decyzji, rozwiązania problemu.

Niskie poczucie własnej wartości to negatywne przekonania na temat własnej osoby, pojawiające się w naszych myślach najczęściej formie stwierdzeń typu „Jestem……..…”. Negatywny sposób myślenia o sobie kształtuje się w wyniku

• przeżytych doświadczeń,
• frustracji podstawowych potrzeb psychicznych,
• usłyszanych na temat siebie negatywnych opinii wyrażanych przez osoby znaczące (np. rodziców, rówieśników, partnerów życiowych),
• traumatycznych przeżyć, przedłużających się problemów (zdrowotnych, materialnych, w relacjach z innymi ludźmi).

Niskie poczucie własnej wartości może pojawiać się w myśleniu  („Jestem gruby”, „Jestem nieudacznikiem”), rzutować na emocje (odczuwanie smutku, przygnębienia, lęku, złości), wpływać na aktywność i decyzje (nie podejmowanie wyzwań, wycofywanie się relacji z innymi, lub w sytuacjach wiążących się z możliwością bycia ocenianym przez innych lub związanych z rywalizacją). Może powodować nadmiernie perfekcjonistyczną postawę w codziennym życiu, wkładanie nadmiernego wysiłku we wszystkie  codzienne zadania życiowe traktując je jako tak samo priorytetowe. Może to prowadzić do ciągłego poczucia napięcia, bycia w pogotowiu, braku możliwości odprężenia, co w konsekwencji może być związane z odczuwaniem objawów psychosomatycznych (nerwicowych). Mogą prowadzić do rozwinięcia poważniejszych zaburzeń psychicznych jak depresja, zaburzeń lękowych, zaburzeń odżywiania, ciągłego zamartwiania się.

U podstaw rozwijania się i utrzymywania negatywnych przekonań na temat własnej osoby leżą zniekształcenia poznawcze. Polega to na skupianiu się w myśleniu o sobie jedynie na wadach i błędach i pomijaniu własnych zalet i sukcesów lub umniejszaniu ich znaczenia. Zniekształceniu ulega spostrzeganie własnej skuteczności, ocena możliwości poradzenia sobie z trudnościami. Osoby takie często odmawiają sobie prawa do uzyskania uwagi i czasu u innych osób, co utrudnia czerpanie wsparcia i szukania innych rozwiązań lub nadmierne liczą na pomoc innych samemu pozostając biernym. Negatywne przekonania powodują i są podtrzymywane przez samosprawdzające się samokrytyczne myśli. Terapia poznawczo-behawioralna niskiego poczucia własnej wartości skupia się na  zrozumieniu tego jak negatywne przekonania o sobie rozwijały się i co je utrzymuje, oraz budowaniu bardziej adekwatnego poczucia własnej wartości poprzez weryfikowanie przekonań kluczowych, dostrzeganie zniekształceń poznawczych, modyfikowanie dotychczasowych nieskutecznych strategii. Warto zapamiętać, że wszelkie nasze przekonania, także na temat własnej osoby to jedynie opinie, a nie fakty.

Polecana literatura: Melanie J.V, Fennell, „Przezwyciężanie niskiego poczucia własnej wartości. Przewodnik samopomocy w oparciu o techniki poznawczo – behawioralne”, Alliance Press, Gdynia 2008